“SA MINUNDAGAN SANA: PASIRIP SA QUE LUGAR ESTE KAN DAYO NI JIMPLE”

“SA MINUNDAGAN SANA: PASIRIP SA QUE LUGAR ESTE KAN DAYO NI JIMPLE”

Postmodernismong Halipot na Dula

Madiklom an entablado. Diit na segundo madadangog an intro kan kantang Kagadanan kan Krear Bathala (banda sa Tabaco kun saen bokalista buda parasurat si Jaime Jesus “Jimple” Borlagdan). Pagkatapos kan enot na agi kan intro sabay mabukas an video projector na mahihiling sa tahaw sa puro kan entablado. Sa tanog kan Kagadanan, mahihiling an mga edited na litrato ni Jimple, puon sa saiyang pinakabagong litrato pabalik kan siya sarong umboy sa abaga buda imbong kan saiyang ina na si Mrs. Vilma. Matatapos an kanta sa duwang litrato. Enot bago matapos an logo kan local na gobyerno kan Tabaco na ma segue sa takop kan bagong libro ni Jimple. Mahihiling sa hudyang litratong ini an dating imahe kan saodang “Antonio Berces Supermarket” na nasulo na buda an text na “Que Lugar Este kan Dayo sa Sadiring Banwa, Koleksiyon kan mga Rawitdawit” ni Jaime Jesus U. Borlagdan.

Kagadanan

Maabot siya lunad sa hamot kan burak na atang sa mga gadan

Tulong tuktok sa pinto na pagbinuksan wara man, wara man.

Sa banging hararom minahaya an mga ayam pag siya napaparong.

Sa saiyang babawion kalibangbang na itom minatugdon.

Kaya kita sa pagkalingaw nagtitiripon ki kun ano-ano.

Nagdudurulak sa pirak, poder, kasangkapan.

Dai aram na dai man sana ini madadara sa pagabot kan aldaw kan siringilan.

Daing pintong kaya siyang sarahan.

Daing bitis na kaya siyang dulagan.

Daing armas na kaya siyang magadan.

An saiyang guguyudon daing sayumang maitataram.

Madiklom giraray an entablado. Tulong bilang, biglang madadangog an papakusog na neytib drum beat. Masampulong segundo man an tanog na ini na matapos sa sarong makusogon na lagapak kan drum beat buda may kasabay na pagsuriyaw-selebrar. Biglang mabukas an ilaw. An ilaw na ini dapat ipaluwas an masunod na eksena na parte kan nakaagi. Puedeng anyil o berde. Mahihiling an mga nakafreeze na artista. Gabos sinda nakaitom na bado. May mga naka t-shirt, naka pantalon, naka long-sleeves, naka short, iba-iba pero gabos plos na itom. An pandok ninda pinturado ki puti arog sa Noh o Kabuki Theatre. Sa eksenang ini ipapahiling an Legend kan Tabaco. Base sa saindang pagtaram buda paghiro maaaraman an saindang karakter. Nasa halangkaw na parte kan entablado an mga maharlika, sa puro sa tahaw nakatukaw si Datu Maisog, an hade kan daga sa pamitisan kan Mayon hampang sa Pasipiko. Sa tuo niya sa baba an saiyang aki na si Prinsesa Uragon. Sa saiyang wala, an pinsan sa

tuhod na si Makusog na ikakasal na ki Prinsesa Uragon. Nasa babang parte kan entablado an mga suruguon buda mga parabantay. An mga suruguon nasa freezing position sa pagpreparar kan susuluton ni Prinsesa Uragon. May nakatindog na bantay sa maginibong na kanto sa baba. Mabalik an neytib drum beat pero maluway lang ini.

Mataram si Datu Maisog, an mga suruguon madarangog mantang tigtatapos an bado ni Prinsesa. Mime man sana an saindang hiro.

DATU MAISOG : Mga namomotan kong kahimanwa digdi sa satuyang banwa. Banwa sa pamitisin kan sakuyang agom, an saindong ina, na si Mayon. Banwa hampang sa Pasipiko. Ngonian na aldaw, tatawan ko an sakuyang aki, an saindong Prinsesa, Prinsesa Uragon na kabuhian. Siring man tigtatawan kong pagtugot an sakuyang pinsan sa tuhod na si Makusog huli ta

napasaran niya an gabos na itinao saiya kan sakuyang aking si Uragon; ini an pagtugot kan saindang pagsaro sa hampangan kan saindong ina na si Mayon buda an satuyang ama na si Gugurang.

SURUGUAN 1 : Mabuhay si Prinsesa Uragon!

GABOS : Mabuhay!

SURUGUAN 2 : Mabuhay si Prinsipe Makusog!

GABOS : Mabuhay!

SURUGUON 3 : Mabuhay sa pagsaro ni Prinsesa Uragon buda Prinsipe Makusog!

GABOS : Mabuhay!

SURUGUON 1 : Mabuhay si Datu Maisog!

GABOS : Mabuhay!

SURUGUON 2 : Mabuhay kitang nasa pamitisan kan Mayon sa hampang kan Pasipiko!

GABOS : Mabuhay!

Sa tahaw kan kaogmahan na ini may madadangog sindang sirena hale sa baybayon. Aram nindang sinyas ini kun may papaabot na mga morong parahabon. Turutadtaod, malaog an nagdadalagan na parabantay.

PARABANTAY : Mahal na Datu Maisog. Kaipuhan ta magandam. Darakulang lunadan. Mga puti. May mga tabak na maniwang.

DATU MAISOG : Bako mga moro?I

PARABANTAY : Bako tabi, Mahal na Datu. Dakol sinda. Darakula.

PRINSESA URAGON : Sa sakuya pang kaaldawan…

MAKUSOG : Digdi ka na sana Mahal na Prinsesa. Kami na ni Mahal na Datu Maisog buda iba pang mga parabantay an mahampang sainda.

PRINSESA URAGON : Digdi ka na sana, Mahal na Datu, ama. Ako an saimong aki, sunod sa saimong trono, ako an dapat humampang.

MAKUSOG : Sa kagustuhan ni Mahal na Datu.

DATU MAISOG : Dawa kita lansang na matarom, may hamot satong mga bituon. Dai sana kita pagpadagiton. Gibuhon mo

an dapat mong gibuhon, Uragon. Pangatamanan an satong bituon.

MAKUSOG : Sa kagustuhan mo Mahal na Datu.

PRINSESA URAGON : ...Kita magarandam!

Sabay gadan kan ilaw. Makusog an neytib drum beat. Limang bilang, balik an ilaw. Nasa pakikiiwal na freezing position an mga artista, si Prinsesa Uragon buda si Makusog nasa tahaw.

May malaog na nakaplos na puting bado. Daing pintura an pandok. Malinig.

DAYO : … QUE LUGAR ESTE?

Tulos na ruminani si Prinsesa Uragon. Hiniling an dayo, taas baba. Dangan nagsuriyaw, naghagad.

PRINSESA URAGON : TABAK KO!

Tulos tinao kan sarong parabantay an tabak sabay man kan pagrani ni Maisog. Natakot an dayo. Tulos ruminuhab paluwas.

PARABANTAY 1 : Mabuhay si Prinsesa Uragon!

GABOS : Mabuhay!

Luway luway magadan an ilaw. Sabay malaog papakusog an neytib drum beat. Na matapos sa sarong makusogon na lagapak kan drum beat buda may kasabay na pagsuriyaw-selebrar. Makalihis an sampulong segundong warang ribok madadangog an paghanap ki malinaw na FM radio frequency. Nakakua. Madadangog an sarong radio announcer na nagbabatikos manungod sa bagong saodan kan Tabaco na dai pa nauusar.

RADIO ANNOUNCER : Sisay palan? Sisay daw? Sisay talaga an may sala? Nata sa pirang milyong nagastos sa bagong saodan kan Tabaco, nata hanggang ngonian, uminagi, niraot na lamang ni Reming, dai pa nauusar kan mga

paratienda. An mga paratienda kun bako nasa sirong kan bagong saodan nasa gilid kaini. Tama daw na

nasulo o sinulo an dating saodan kan Tabaco nganing matukalan na bago dangan dai magiriwal an opisyales kan lokal na gobyerno sa pagusar kaini. Sala daa kan oposisyon ta dai man nagtutugot na tawan ki purong poder an ina kan ciudad. An oposiyon, nagsisiguro man sana. Maray na an pasiguro, kaysa desidido. Ngonian, sisay palan? Ata, ngani, sisay daw? Aber sana ta mahanap buhay ngona kita.

Luway luway mawawara an tanog. Limang bilang mabukas an ilaw. An ilaw pang presenteng panahon. Mahihiling an sarong sadit na turutindahan sa tahaw kan entablado. Gibo ini sa mga palapa kan niyog.

Maiilawan an sarong lalaki medyo may edad na.

LALAKI : Get ready. Preparation. 1, 2, 3. (Sabay pakpak sa kamot. Bibilangan an mga artista sa pagluwas pasiring sa turutindahan.) 5, 4, 3, 2, 1. (Nasa freezing position, nakaitom man giraray sinda pero dai ng

pintura an pandok.) 1, 2, 3. (Mahiriro. Si Tiya Sario bantay sa tindahan. An iba tambay.)

TAMBAY 1 : Grabe palan an saodan ta, ano?

TAMBAY 2 : Anong grabe para saro.

TAMBAY 1 : Dai na lugod magtararam. Suruplahan na sana.

LALAKI : (Marani. May kaibahan.) Tama na an suruplahan.

TIYA SARIO : Tama an, Kap. Huni baga sige sanang tarambay, tsirismisan, suruplahan, dai nag babarakal.

TAMBAY 3 : Maogma man baga pirme, Tya Sario digdi sa little LCC mo.

Maurolok an gabos.

LALAKI : Maray an nagorogmahan kaysa nagiiriwal pero dai daw malugi kaan an tindahan ni Tya Sario.

TIYA SARIO : Tama ka nanaman, Kap. Pero, gare ko naman sana pamilya ining mga hamag na ini.

Urugmahon an gabos.

LALAKI : Pamilya, tama. Igwa palan kitang dayo. Ipahiling ta daw an pamilya, urugmahan buda ginikanan kan satong lugar.

TAMBAY 2 : Babayi, Kap?

TAMBAY 3 : Malisyahon ka naman, Padi.

TAMBAY 2 : Para naghahapot. Bawal na palan an maghapot.

LALAKI : Tama na an.

Maluwas si Kap. Pagbalik sa entablado kasabay na su dayo. Puedeng babayi, puedeng lalaki. Puting puti.

TAMBAY 2 : Tukaw na tabi, digdi.

TAMBAY 1 : Gentleman!

Mabuhat si Cindy saro sa tambay. Naglakaw lakaw. May tigrumdom. Mamundong maogma.

TIYA SARIO : Cendy, na ano ka dian?!

CINDY : May tigrumdom lamang.

GABOS : Uuuuuy!

CINDY : Tamong.

Sa kwarto mo, bulod an tamong
kan kinumo-kumo na tabay,
sandoy, tela buda hinangos.

Sa irarom kaini, kita
na mga lawas kan nagkakalakagang gapo.

Naghahangos an tamong
naghuhukol an bulod
sa paghukol kan lawas
sa paghangos kan gapo.

Sa luwas kan tamong
na isinuklob ta satuya
an Enero, na taga dara
kan imbong, kan lipot.

VICENTE : Madramahon man an buhay mo?

CINDY : Dai ka sanang namotan!

VICENTE : Iyan an aram mo. Maray pa magtirigsikan na sana kita.

GABOS : Maray pa.

VICENTE : Tinigsik ko ini si padaba
magayon ta mataba-taba
ulunan kun siya sakong isipon
dampog na masiram pagkuguson.

GABOS : Mataba-taba!

JULIETA : Ako naman!

VICENTE : Payta.

JULIETA : Tinigsik ko ining gapo

an haraphap kong puso

kaito pighagad mo sako

kan pinalumoy ko

dai mo na tig-ako.

GABOS : Oooooouch!!!

JESUSA : (Tulos ma laog. Pa sexy an lakaw luway luway.)

Tinigsik ko ining pili

hararom na babayi

mangnoha sana an unit na itom

ta dai ka nanggad makakatana

kan natok sa irarom.

GABOS : Natok palaaaan?!

MARIA : Tinigsik ko si Krishna
ngaran kan Diyos Ama
an magsirbe Saiya
kaya nagin tawo ka.

TAMBAY 1 : Amen!

TAMBAY 2 : Yes, sister.

Malakaw si Lola.

TAMBAY 3 : Alalayi daw nindo si La, ta mapika pa an.

May nagalalay kay lola. Sa pagtaram ni lola, nagburubayli biyo.

LOLA : Tinigsik ko ining uran
tursidong rehas sa Kadlan
an minasayaw daa diyan
daog pa an pig-uulian.

TAMBAY 1 : Yan si Lola. May alsom paaa.

TIYA SARIO : Muya nindong alsom? Dangoga ini.

Tinigsik ko ining iba

gibo kan dai nananara

aram nang an alsum

lampas pa sa ngana

dawa ngororis na

dawa nagroroluha

dai mapundo sagkod dai

napupunggol an dila.

GABOS : Maalsumooon!

SOLEDAD : Midbid palan nindo si Prinsesa Uragon?

LOLA : Bakong su sa istorya an kan lugar ta?

SOLEDAD : Suanoy talaga si Lola. Uragon talaga.

Tinigsik ko ining Pagkamoot
ngaran kan banwa ta kan enot
bago nagasod ni Nayokang Tabak ko
sa kastilang “que lugar este?” an hapot.

Paralakpakan an gabos. Biglang may mahapot.

RICARDO : Sisay palan.

GABOS : Sisay palan?

RICARDO : Sisay ngani.

GABOS : Sisay ngani?

RICARDO : Sisay daw?

TAMBAY 1 : Diputa, sisay ngani?!

RICARDO : Sisay daw magana
sa eleksiyon ta?

TAMBAY 2 : Aw, pirmi nang magana
su may kwarta.

RICARDO : Pano man kun su magana
bako man dapat?

TAMBAY 3 : Aw, di magpasan na naman
sana kita kaini ki magabat.

RICARDO : Ano daw kun ako na sana
an kumandidato?

TAMBAY 1 : Hare na noy ta baka hunaon pa
na raot an payo mo.

RICARDO : Pano man kun ako na ngani
itong pighalat nindo?

GABOS : Kaya mong lumadop sa dugi,
pagbutwa sabihon na dai kang ati?

RICARDO : Dai! … Makataram lamang.

TIYA SARIO : Pabayai na sana ngani an kay Kap.

LOLA : Maray pa.

MARIA : At least, proven na.

LALAKI : Salamat sa tiwala.

May marani kay Kap, si Inay Gloria, seryoso, kutkot an abo. Tinapi si Kap sa abaga.

INAY GLORIA : Ginhawa.

Pasensiya na sana nono, nene
pagsakit mahahali na sana
buhay ta maginhawa
pagkita gadan na.

Pag ako puminiyong
ako ito na
kairiba ni Papay
mong nainot na.

Sa ginhawa tulong beses kitang makakan
pamahaw, pangudto sagkod pamanggihan.
Duman may sadiring tibi
dai na kamo makikihiling.
Malumoy an higdaan,
dakol na gubing.

Nene, dai ka na mapauripon
sa darakulang harong
o maghalayhay
kan bako mo man bado.
No, dai mo na kaipuhan maghagbok
ki maso. An masunod na palasyong
ititindog mo, iyo na
su saimo.

Kaya pag ako nagadan dai maghibi
ako sa pasakit kan kinaban mahali
mahirilingan pa kita dai maghadit
tibaad maginhawa na kita
pag-abot sa langit.

LALAKI : Nay, bae sana… bae sana… May eleksyon baga.

GABOS : Ano, Kap?!

LALAKI : Dai man. Pataramon ta naman an satuyang dayo.

Biglang palsok kan ilaw. Luway luway madadangog an neytib drum beat. Limang bilang, iilawan si Datu Maisog, arog kan mga naenot na eksena.

DATU MAISOG : Dawa kita lansang na matarom

may hamot na bituon

dai sana pagpadagiton.

Padagos an drum beat. Palsok an ilaw ki Datu Maisog. Iilawan si Makusog.

MAKUSOG : Sa kagustuhan mo Mahal na Datu

an sakong kusog iaandam sa pagsunod,

pagpreserbar kan satong hamot.

Padagos an drum beat. Palsok an ilaw ki Makusog. Papakusog an drum beat. Biglang iilawan si Prinsesa Uragon.

PRINSESA URAGON : (Sa tindog niyang gayon an kalayo kan saiyang mga mata.)… TABAK KO!

Luway luway mapapalsok an ilaw sabay kan pagkawara kan drum beat.

Warang ilaw. Limang bilang, madadangog an higanteng hukol sa baybayon. Turutadtaod, an sarong makusog na tanog sirena siring sa puon na eksena an madadangog. Dangan grupo ki mga Tabaqueño an masuriyaw.

TABAQUEÑO : (Boses lang.) KE LUGAR ISTE!!!

Luway luway iilawan pabalik an tindahan/tambayan ni Tiya Sario.

Naka freeze an gabos. Nakapintura an pandok gare payaso. Makahibi an pandok. Nakahiling sa Dayo na nakatindog sa enotan. An Dayo ngonian nakaitom naman, plos na itom.

DAYO : Sa minundagan sana.

Banwang turuwang,

sa kusog buda hinang,

sa paghaman kan lansang

na pagtubod, dinangdang.

Sa pagkamuot tinais

an lukas kan paglaom;

sa herak kan Dios,

sa sadiring higos

dinaog an pagtios.

O, ginikanan kong ranga,

orog hamis magpadaba.

Kan matadong buda mahingowa,

ronang maginhawa.

Ina kan sakong kalag,

kuna kan sakong rarom.

Tingog kan taramon

na pirmi kong aram sawudon.

An gabos mong dalan

daing dagkang lalakawan.

Supay an kaogmahan pag namaanan

an tarom kan saimong gayon,

sa mga rebultong walat kan panahon

sa higos kan saimong pagrambong.

Buhi an daghan na dumalagan

saimong daga kan mag-agahon.

Totoong, dai nang iba,

sa minundagan sana

an hingalo kan ulian makukua.

Pagkatapos nanggad kan hudyan na linya kan Dayo, saro saro mabagsak gare pinutol na kahoy an kagabsan. Mawawalat an Dayo nakatindog. Tulong bilang masuriyaw sa luwas kan entablado si Prinsesa Uragon.

PRINSENA URAGON : Tabak ko!

Luway luway maluyos an Dayo. Bagsak sa daga. Palsok kan ilaw.

Tulong bilang mabukas giraray an video projector. Sa tanog lang kan chorus kan Kagadanan ipapahiling an piling mga cultural and natural assets kan Tabaco sa arog kaining pasunod-sunod: 2,500 padyak, City Port, City Hall, Dakulang Simbahan buda Lumang Sementeryo/Simborio.

Kagadanan

Chorus:

Daing pintong kaya siyang sarahan.

Daing bitis na kaya siyang dulagan.

Daing armas na kaya siyang magadan.

An saiyang guguyudon daing sayumang maitataram.

Madiklom an entablado. Tulong bilang malaog an neytib drum beat. Papakusog. Na matapos sa sarong makusogon na lagapak kan drum beat buda may kasabay na pagsuriyaw-selebrar.

KATAPUSAN.