ISLA (Halipoton na Dula)

“ISLA” (Halipoton na Dula)

Performed by ABKAT Theatre Artists at Sitio Manhanoy, San Miguel Island, Tabaco City last April 9, 2009 as part of the conference on Relearning Basic Agriculture: A Response to Global Crisis.

Artists: Maria – Cindy Estuaria (Primero Emosyon)
Jose – Welbert Cipria (Cope Dramatics)
Directed by Richard Madrilejos

Agang amay. Sarong harong sa isla San Miguel, Tabaco City. An harong may lanob buda salog na butong; an atop gibo sa anahaw. Mangyayari an huroron sa enotan na natad kan harong. Maluwas si Maria (trainte años pataas), bados, tighahapiyap an tulak.

Maria : Ay salamat, aga na naman. Salamat sa Mahal na Dios. Aga na
aki ko. Salamat sa Dios. Tulong bulan na sana aki ko, maluwas ka na.
Mahihiling mo na an kinaban… Mamamatean mo na… an sakit kan
kinaban… Pero dai ako matugot. Dai nanggad ako matugot. (Dai
mamalisyahan an pagluwas ni Jose, mga nasa trainte años pataas
man, na handa na magtrabaho sa kabasan.) Dai ako matugot na
malalapa ka digdi sa satuyang daga. Tulong bulan na sana…Mahale
na -

Jose : Mahale! Masaen?

Maria : (Nabigla sabay agoy agoy) Jose, mataka na palan. Mamahaw ka na
ngona.

Jose : Maria, simbagon mo ako. Babayaan mo ako digdi?

Maria : (Luway luway marayo) Babayaan? (Utik) Masaen man ako? …
Tigiistoryahan ko lang an aki ta kan nahiling kong DVD kasubanggi, su
ki Tom Krus, su “Far and Away”.

Jose : Ay, iyo, magayon ito. Nangiturog ako ugaring.

Maria : (Sa sadiri o sa parahiling) Pirme man baga.

Jose : Ano?

Maria : Sabi ko kaipuhan mo man talaga mag turog na amay. Ngani amay man
an mata mo ta… aranihan baga ngonian ka Tiyo Mando. Mamahaw ka
na. Timplahan taka ki kape.

Jose : Dai na tabi, Maria. Nakakape na ako… Buda mahiling ko sanang
maogma ka, basog na ako kaan.

Maria : Talaga? … Ingat na sana, ah.

Jose : Siempre. Padabaon talaga ako kan agom ko. (Ma nose-to-nose, pero
dai nagduduotan dangan cheek-to-cheek, hip-to-hip, hands-to hands,
butt-to-butt, ma cha-cha; sa hudyan pinatalibong ni Jose si Maria.)

Jose : Napagal ako duman, ah.

Maria : Ako man.

Jose : Sige, ta maipos pa ako.

Maria : … Ah, agom, may … taramon kuta ako bago ka maghale. Pero dai ka
ngona magsimbag. Pagisipan mo mantang nasa anihan ka.

Jose : (Simbag tulos) Basta kun manongod an sa pagbalyo mo sa ciudad, dai
puede.

Maria : Nata man?

Jose : Maria, naghuron na kita kaan.

Maria : Paghuronan ta giraray.

Jose : Maria, dai na.

Maria : Disidido na ako.

Jose : … Kasuarin pa?

Maria : Bago pa kita nag cha-cha.

Jose : Kasubanggi pa?!

Maria : Nata?!... Gusto mo malapa digdi? Gusto mo malapa an aki mo digdi sa
islang ini?

Jose : Maria, dangoga daw an sadiri mo.

Maria : Dangogon ko tabi maski hinghing pa an… Hilinga daw an bado ta.
Habo mo lamang na hale sa LCC o sa Gaisano o SM. An pagkaon ta,
mapupurga na kita ki bagas buda gulay. Habo mo lamang patanaon
maski an aki ta na sana, an aki mo, ki Jolibee, o Graceland, bukas na
an LCC Food Garden, habo mo lamang.

Jose : Pumundo ka.

Maria : Digdi siya ma high school, sigurado ka? Tapos pakagraduate, ano,
talaw sa ibang tawo. Dai lamang tatao maki salamuha sa ibang tawong
huruhalangkaw sa sosyudad.

Jose : Pumundo ka na, Maria.

Maria : Gusto mo magdakula an aki mo naparaoma sana?!

Sampilong kay Maria.

Maria : Sampilong sana. Dai ka magpundo. Sige, gadan na na ako. Gadan na
an aki sa tulak ko, mas maray pa kaysa mamatean an sakit sa islang
ini.

Jose : Maria, masupog ka.

Maria : Nata ako masusupog. Sa ama ko, sa lolohon ko. Tigsusumpa ko sinda.

Jose : Maria, anong nangyayari saimo?

Maria : Warang nangyayari sako, pero may nangyari sa kinaban, malala, daing
bulong, dulo na sa islang ini.

Jose : Nata pag nag balyo ka sa ciudad, mamamaray an kinaban.

Maria : Aram ko dai, pero bako sa islang ini. Bako digdi!

Jose : An ama buda lolo mo an -

Maria : Gadan na sinda sa kaboahan na maibalik sa mga tawo an dagang
pinaslo kan mga korporasyon.

Jose : Kaboahan?

Maria : An daga na pano ki dugos nagin dugo dahil sainda… Kasalan pa ninda!

Jose : Ano?

Maria : Dangan mabaklay pasiring sa Malacañang, kaboahan.

Jose : Ano sabi mo?

Maria : Kaboahan an Abril nueve!

Jose : Nagadan an ama ko sa Abril nueveng an. Bawion mo an!

Maria : Dapat nagtugot ka na kasusaro. Nagpresyo na si Gob sa daga ta.
Patal!

Jose : Bawion mo an!

Maria : Dai kita mabalyo sa Tabaco, dai ko babawion!

Mangyayari an masunod sa slow motion na paagi. Huhulkason ni Jose an paha kaini. Mawawara sa sadiri si Jose. Papahahon si Maria. Sa tagiliran, sa wala, sa tuo, apat na beses. Matutumba si Maria. Balik sa normal na hiro.

Maria : Araaaay!!!! Habo ko na, Jose!... An aki ko…

Mabalik sa sadiri si Jose. Binutasan an paha.

Maria : An aki ko. (Tigkakaputan an tulak. Gare maaki na.) Dai ngona, aki ko.
(Nagaagrangay sa kulog.)

Marani si Jose. Nagparasuntok sa paros si Maria ngani dai makadulok.

Maria : Dai ngona, tabi, Dios ko, dai ngona.

Jose : Maaki ka na, Maria?

Maria : Dai ka magrani. Paragadan ka. Dai ka magrani! (Makakamate ki kulog
giraray. Naglalabor na siya.)

Jose : Kaipuhan idara taka –

Maria : Dai, dai mo ako pag mitiran. Habo ko! Aki ko, Dios ko, dai ngona,tabi.
Dai ngona! (Sasampilongon si Maria. Matunong ini. Luway luway
binuhat ni Jose si Maria.)

Jose : Ako na bahala saimo.

Maria : (Luway luway) Habo mo magbalyo sa Tabaco, dai ko babawion…

Dinugo si Maria. Nakaputan ini ni Jose.

Maluwas su duwa.

Katapusan.