Pagbalik ni Rizal sa Isla San Miguel

Pagbalik ni Rizal sa Isla San Miguel
Halipot na Pasali Pan-entablado/ One-Act Drama)

Tabaco.

Kuwarto kan mga bantay kan Isla San Miguel. Nakabantay na si Bantay 1. Malaog si bantay 2.

Bantay 1
Ano, Padi?... Amayon ka?

Bantay 2
Mabalik na daa si Rizal, Padi?

Bantay 1
Iyo, Padi, sa aga, alas singko sarado.

Bantay 2
Sabay kan sirena sa Tabaco.

Bantay 1
Sa tahaw nanggad daa kan Christ the King Plaza.

Bantay 2
Dipungal.

Bantay 1
Ano pa man?

Bantay 2
Mabulong naman.

Bantay 1
Ugmahon kaini an mga pilay, bungog, buda buta.

Bantay 2
Matawo kaini pirmi sa kamposanto… Ano kay Boss?

Bantay 1
Dati.

Bantay 2
Puta, dadakopon ta nanaman?

Bantay 1
Bako si Rizal na aki kan Dios.


Bantay 2
Diputa. Dipisil ini.

Bantay 1
Dati ngani, Padi. Dati… Sige, masukol naman daw ako. Ika naman digdi.

Bantay 2
Iyo. Pagnahiling mo si Nene, ika na bahala.

Bantay 1
Mala.

Maluwas na kuta si Bantay 1 kan biglang may nagsirena, gare pasabot na may maraot na nangyari.

Bantay1
Iyo nanaman.

Bantay 2
Kasuodma bakong iyo man.

Bantay 1
Talagang maabot na.

Bantay 2
Tigaaratake na biyo si Boss… Kaipuhan kita duman.

Bantay 1
Mala.

Bantay 2
Mos.

Maluwas an duwang bantay… Sa sala kan Isla San Miguel, malaog si Boss, naka pang katurog na bado. Naka wheelchair, may luho na an liog. Nagsisigarilyo pa. May tigamit siyang device nganing madangog an tigtataram. Ka-boses niya si Darth Vader.

Boss
Atop an kalangitan,
lanob an kabanggihon,
kugos an paros
sa magaboton na duros.

Maluto an sulnupan,
isira an sirangan,
nasasapar an kabasugan
sa pagrusdos kan oras.

Hinangos an matahi
sa unit na malunsi
an tulang tursido,
pirme bago an bado.
Malaog si Rizal. Sulot an bado bago siya ginadan sa Bagumbayan. Sa likod niya nakasunod an duwang bantay.

Yaon ka na palan.

Pinasabot an duwang bantay na humale na.

Rizal
Arog kan dati.

Boss
Nata ka nagbalik pa? Pirang taon mi pinakaray an islang ining niraot mo, dati… Aram mo, an saimong dakulaon na kasalan, iyo an pagtubod sa kusog na matatao kan kabuhian sa sangkatawohan… Sala su plano mo… Rumdomon mo kan sinugotan ka ni Satanas. Gibuhon mong tinapay an gapo. Dai mo ginibo. Nagpapahiling ki warang pagkamoot buda sa pangkaraotan na desisyon. Kun ginibo mo itong gapo dakol kakutang disipulo ta gabos sinda mababasog, mabubuhay. Dakol an masabay sa iya… Dai kang pakiaram sa mga tawong dai nakakasabot o daing pakiaram sa konsepto kan kabuhian pero katiosan an tigsasapar. Dai kang herak… Isipon mo sana na para diit na tawo sa kinaban, maski sa islang ini an nakaka-apresyar kan tunay na estado kan kabuhian. Iyo, nagtatao ka ki kabuhian pero sa diit sana, sa mga elitista mantang tigpapasiparahan mo an kadakol na nagtitios, daing isiriba urualdaw, naghahalat na sanang magadan. Nagtatao ka sana ki salbasyon sa mga elitista. Kaming nasa islang ini, tigkakasupog mi an kabuhian nganing makatabang kami sa kadakol dakol na pobre sa kinaban.

Rizal
Sinabi mo.

Boss
An ikaduwang pagsugot. Gumibo ka ki milagro sa sadiri mo. Lumukso ka sa pinakahalangkaw na bulod buda salbaron mo an sadiri mo… Dai mo ginibo, nanaman. Habo mong kumawikaw ki mga disipulo gamit an mga milagro buda makangalas na bagay. Kundi pinaorog mo nanaman an kabuhian kan mga tawo. Pwe! Isipon mo na sana, kun warang milagro, an buhay sobra kadipisil pasanon kan tawo. Mahurugot na sana sa sobrang gabat kan buhay. Kasalan mo an!

Rizal
Sinabi mo.

Boss
Saro pa, an hudyan na sugot saimo. Itatao na saimo gabos gabos na yaman sa kinaban, para matao kan galang sa gayon kan saiyang ikog. Habo mo. Dapat kuta ngonian, ika an nasusunod, madali mo kuta sinda mapasunod. Magkakaigwa kuta ki katalingkasan sa kada nasyon buda puedeng mahiro an historya nganing mapakaray an estado kan tawo. Pwe! Tigsusumpa ta ka. Tigkakasupog ta ka. Habo mo talagang magkaigwa ki katalingkasan an kaniban. Pwe! … Dai mo talaga nasasabutan na an kadaklan muya may sarong tawong magdikta nganing makua an katalingkasan bako an itao sa lambing saro an kabuhian. Ika, an dapat basalon. Ika an may kasalan sa urualdaw na pagkagadan kan mga jovenes na nagsasapar kan giyera sa kada nasyon… Ngonian siguro, maogma ka na. Maogma ka na ta nakua mo an gusto mo. An regalo kan kabuhian natatanaan kan kasaditan mantang an kadaklan luway luway nagsasakit, nagagadan…
May pipinduton na buzzer. Matanog. Maluwas si Bantay 1 buda Bantay 2.

Dai ko na an kaipuhan.

Bantay 2
Dati, Boss?

Boss
Siempre!

Bantay 1
Dati.

Iluluwas kan duwang bantay si Rizal. Biglang malaog si Maria Clara. Masasabatan niya si Rizal. Nagkapuntukan. Daing hiro hirong pirang bilang.

Boss
Maria Clara!

Dagos ng kinua si Rizal kan duwang bantay.

Maria Clara
Uncle, please, don’t, I beg you. Dai po giraray. Inosente siya, please.

Boss
Bako siya an aki kan Dios!

Maria Clara
Ok, he’s not the son of God. But, please, dai siyang kasalan. Buhian mo siya.

Boss
Pirang taon na siyang wara. Dai kan supog! Kaipuhan mo ng maaadalan.

Maria Clara
Why now? Pirang taon akong naghalat, I prayed, I’ve been faithful to be with him. Nata ngonian pa?!

Boss
An nakasurat - siya ikukulong, sa ikatulong aldaw, gagadanon sa ngimot kan Mayon .

Maria Clara
Pero –

Boss
Wara ka sa rason. Dai puede an rason. Saen ka kaan puruton… Sa islang ini dai dapat magkaigwa ki rason. Gusto mong masalbar, dai mo pag-paurogon an rason. Kaipuhan mo ki pagtubod. An rason yaon sa Kagurangnan, Siya lang an urog kahalangkaw na puedeng umabot kaini. Bako ako, bako ika, daing sisay man an puedeng maruprop an rason na ini. Tawo kita sa imahe Niya. An natugdas kan Mahal na Dios, si Rizal, girararay, ikukulong, sa ikatulong aldaw, babadilon sa ngimot kan Mayon. Iyan an nakaplano. Warang rason kundi masuripot na pagtubod. Maria Clara, sabuton mo, na ini para sa imo, sa saimong salbasyon.

Maria Clara
But Abraham did not immediately follow God. Makulog sa buot niya.

Boss
Dawa, ginibo niya. Inatang niya si Isaac.

Maria Clara
Makasadiring Dios.

Boss
Patawara ka, Maria Clara. Magkumpisal ka ki Padre tulos ngonian na! Dai mo nasasabutan an tigtataram mo! Bantay!

Maluwas si Bantay 1.

Piriton mo ining magkumpisal nanggad ki Padre Kapitan.

Maria Clara
Maski anong gibuhon mo, magkumpisal man ako, dai mabago an namamatean ko. Pirang taon akong naghalat. Dai na ako magigin patal arog kaito.

Tinulak ni Bantay 1 si Maria Clara.

Bantay 1
Nene, aram mo kun ano kita sa islang ini.

Kinuspaan niya si Bantay 1. Sasapakon kuta ni Bantay 1 kan pinugulan ni Boss.

Boss
Tama na an! Sige an sa aga!

Bantay 1
Boss?

Boss
Nandangog mo ako.

Bantay 1
Iyo, Boss.

Maria Clara
Maray pa. Kaysa mabuhay sa islang ini.

Bubutungon paluwas si Maria Clara.



Boss
Hinangos an matahi
sa unit na malunsi
an tulang tursido,
pirme bago an bado.

Kaipuhan ko na magpahingalo.

Maluwas si Boss… Sa kulungan kan isla, yaon si Rizal, nakatukaw, nagsusurat. Malaog si Padre Kapitan.

Padre
Bagong nobela?

Rizal
Kapitan.

Padre
Rizal.

Mabuhat si Rizal. Inaabrasa si Padre na nasa luwas kan kulungan.

Rizal
Musta ka na?

Padre
Hinalat ko talaga an pagbalik mo.

Rizal
Nagkaklase ka pa sana kan enot akong binadil.

Padre
Tapos ko na kaito su duwa mong nobela.

Rizal
Ika an numero uno kong parabasa… Makaulok ta Padi ka na palan.

Padre
Duman man talaga ako paduman… Dawa aram kong dai ka man makumpisal.

Rizal
Baka masayang lang an oras mo?

Padre
Masasayang daw an na nakahampangan mo giraray an saro sa pinakamaurag na parasurat kan Pilipinas. Sarong orgullo ini sako buda sa mga aki ko.

Rizal
Nata ka talaga yaon digdi?

Padre
Si Nene…

Rizal
Ano saiya?

Padre
Pinakumpisal siya ni Boss.

Rizal
Ano? Nata?!

Padre
Madunong. Habo ka lingawan.

Warang ribok si Rizal.

Nadangog mo?

Warang simbag si Rizal.

Babaklion niya an nakasurat. Wara kang sasabihon?

Nagpadagos magsurat si Rizal.

Dai kang pakiaram. Makasadiri.

Rizal
Sabi mo ngani, saro ako sa pinakamaurag na parasurat sa kinaban, nata ka nangengenotan? Bako daw kasalan an dai tataong maghalat? Kun an tawo tatao maghalat, maabot ta maabot an dapat para sa iya. Kun naghalat si Adan matatao saiya an daing kasagkodan bako sana an limitadong ragsip kan hubal na mansanas ni Eba.

Padre
Pero nagkumpisal na siya. Sabay kamo sa aga. Nasasabutan mo, Pepe. Sabay kamong babadilon sa aga. Sa islang ini, bako ika an aki kan Dios. Aram kong ika an Aki pero bako, habo kan Islang ini. Ubos na an sinarapan sa kadagatan. An mga ukay nagbaralyo na sa isla kan Malilipot. An mga paraoma, paraoma man giraray. Sa daga nabuhay, sa daga magagadan. Dakol na katiosan sa islang ini. Nata ini nangyayari? Kun ika an aki kan Dios, nata ini nangyayari?

Rizal
Sinabi mo, aki ako kan Dios. Kun iyo, dai mo ako masasabutan ta kamo tiga Isla, Isla San Miguel. Tawo kamo, ako, aki kan Dios. Sayang an oras kun ipapaliwanag ko saimo,saindo ta kamo tiga Isla, ako, aki kan Dios.

Padre
Nata dai kamo magpakasal?

Nagparaulok si Rizal
Rizal
…Nata dai nindo maadalan an dai pagsunod sa dikta kan kadaklan. Nawawara an saindong tunay na pagkatawo sa paghalon, pagsupsop kan ice candy kan kadakolan. Kun puede man sanang magin lampas sa pagigin tawo nata dai nindo gibuhon bakong umasa sana tamili ini an rusdos kan paros kan mga nasa poder.

Padre
Tigraraot mo an pagtubod kan espirito kan tawo dangan tigpapalitan ki regulasyon nganing magkaigwa ki katalingkasan sa tahaw kan pagigin natural kan mga tawo.

Rizal
Nataram ko na an dapat sabihon. Nahiling mo na ako, an saro sa pinakamurag na parasurat kan kinaban. Sige na, puede ka na humale.

Daing hiro hiro si Padre. Napapahibi.

Padre
Paaram, Rizal.

Rizal
Padre.

Nakatalikod si Rizal. Nagpadagos magsurat dangan nagsenyas sa pahale na si Padre. Biglang uminabot si Bantay 1 may darang badil (45). Suminunod si Bantay 2 na tringkahan si Maria Clara sa likod.

Bantay 1
Gadan na si Boss. Dai na dapat paagahan…

Nabigla si Padre. Padagos an pagurat ni Rizal, nakatalikod sainda.

Padre
Dios ko…

Bantay 2
Padi, gadan na si Boss, ano pa man?

Bantay 1
Kaya ngani gadan na, dapat ngonian na.

Bantay 2
Tugang mo siya, Padi. Pati siya.

Makakahali si Maria Clara sa tringka ni Bantay 2. Dali dali pasiring harani sa kulungan.

Maria Clara
Rizal, haloy ta kang hinalat. Mapagadan na sana ako kun ika gagadanon…

Halawig na silensiyo… Matindog si Rizal. Sa laog kan kulungan, pinabuhat niya si Maria Clara.

Rizal
Nene, dai ako gagadanon… Magagadan talaga ako.

Mabugtas si Maria Clara parayo kay Rizal. Tigkahuron an parahiling.

Maria Clara
Kun takot kamong magadan, ako, bako. Pasaen kita sa kinaban, duwa man sana an padumanan. Sa halipot na panahon, yaon an karayoan… an katapusan, iyo an kagadanan… Handa na ako, Manoy!

Bantay 2
Padi, tugang mo an. Dugo laman buhay na daing kasagkodan.

Bantay 1
Gadan na si Boss, an hade kan isla, kan satuyang isla. Nadadangog mo! Saen ka nagkukua ki pagkaon, ki bado, ki hinangos, kundi sa islang ini. Gadan na si Boss, an hade kan islang ini.

Itututok an badil ki Maria Clara… Nagpuon mangadyi si Padre kasabay kan pabalik na bilang ni Bantay 1.

Padre
Ama Niamo na yaon ka sa langit,
Sambahon an ngaran mo,
Mapasamuya an kahadean mo,
Kuyugon an buot mo,
Digdi sa daga nin siring sa langit.

An samong kakanon ngonian,
Itao mo samo sa urualdaw
Buda patawaron mo kami kan samong kasalan,
Siring sa pagpatawad niamo
Sa nagkasala samuya.

Hare kami pabayae na madaog nin sogot
Alagad agawon mo kami sa maraot.

Bantay 1
Dies… nueve… otso… siete… sais… singko… kuwatro… tres… dos –

Biglang suminuriyaw si Bantay 2

Bantay 2
Ako na sana!... Namomotan ko si Nene. Padi, ako na sana an gadan na. Namomotan ko si Nene. Ako na sana.

Nabigla si Maria Clara sa nandangog.



Bantay 1
Iyo, namomoot ka kay Nene, aram ko na an kaito pa, pero aram ko man na takot ka pang magadan!

Sabay badil kay Maria Clara.

Bantay 1
Uno.

Bantay 2
Dai!

Dinalagan ni Bantay 2 nganing saluhon an nabadil na si Maria Clara. Inutro an Ama Niamo ni Padre, pakusog ini… Luway luway binuksan ni Bantay 1 an kulungan. Kinua ni Rizal an kalo dangan tulos nagluwas ini. Naglakaw parani sa parahiling. Luwas an daghan, sarado an tulak buda an kuko halangkaw. Gadan na si Maria Clara. Nagparaula si Bantay 2. Pakusog an Ama Niamo ni Padre. Nakatutok an badil kay Rizal.

Bantay 1
Sabi ni Boss, ngonian na banggi, dai na dapat paagahan.

Rizal
Tigsik ko an isla San Miguel
nakahigdang babaying anghel
tigbabantayan an Tabaco
sa kalamidad kan dayo.

Bako pasil an inagihan,
dai dapat paglingawan
an isla kan gatas buda dugos,
sa dayo, dugo an buminulos.
Tulos binadil si Rizal. Huminugpa. Gadan. Luway luway namate ni Bantay 1 an saiyang ginibo. Makulog sa saiyang buot na ginadan niya si Rizal. Dai niya nakayanan. Lumunuhod ini kay Rizal, naghibi buda naghagad ki tawad sa Taas.

Bantay 1
Ika man giraray an Kagurangnan, an daing Kasagkodan.

Sa puntong ini, dai napansin ni Bantay 1 na kinua ni Bantay 2 an saiyang badil buda nakatutok ini sa iya. Makatapos nanggad kan ultimong tataramon ni Bantay 1, pinutukan ni Bantay 2 ini.

Bantay 2
(Naghihibi) Daing kasagkodan… (Binadil an sadiri.)

Padagos an pagpagnadye ni Padre na nakapikit an mata. Sige pa ining pangadyi kan gare nariparo niyang wara na siyang nadadangog na ribok. Pakabukas kan mata nahiling niya na gabos na gadan. Nagpanguros tulos ini. Turutadtaod, nagsuruka. Nasa katahawan kan saiyang pagsuka, biglang may maliwanagon na ilaw an nagluho kan kaitaasan. Natakot siya digdi, nasuriaw dangan luway luway nahiling niya an pasakat na lawas ni Rizal arog kan imahe ni Kristo kan saiyang pagsakat sa langit. Mantang pasakat si Rizal, inutro niya an saiyang hundyan na tinaram.

Rizal
Tigsik ko an isla San Miguel
nakahigdang babaying anghel
tigbabantayan an Tabaco
sa kalamidad kan dayo.

Bako pasil an inagihan,
dai dapat paglingawan
an isla kan gatas buda dugos,
sa dayo, dugo an buminulos.


KATAPUSAN

“SA MINUNDAGAN SANA: PASIRIP SA QUE LUGAR ESTE KAN DAYO NI JIMPLE”

“SA MINUNDAGAN SANA: PASIRIP SA QUE LUGAR ESTE KAN DAYO NI JIMPLE”

Postmodernismong Halipot na Dula

Madiklom an entablado. Diit na segundo madadangog an intro kan kantang Kagadanan kan Krear Bathala (banda sa Tabaco kun saen bokalista buda parasurat si Jaime Jesus “Jimple” Borlagdan). Pagkatapos kan enot na agi kan intro sabay mabukas an video projector na mahihiling sa tahaw sa puro kan entablado. Sa tanog kan Kagadanan, mahihiling an mga edited na litrato ni Jimple, puon sa saiyang pinakabagong litrato pabalik kan siya sarong umboy sa abaga buda imbong kan saiyang ina na si Mrs. Vilma. Matatapos an kanta sa duwang litrato. Enot bago matapos an logo kan local na gobyerno kan Tabaco na ma segue sa takop kan bagong libro ni Jimple. Mahihiling sa hudyang litratong ini an dating imahe kan saodang “Antonio Berces Supermarket” na nasulo na buda an text na “Que Lugar Este kan Dayo sa Sadiring Banwa, Koleksiyon kan mga Rawitdawit” ni Jaime Jesus U. Borlagdan.

Kagadanan

Maabot siya lunad sa hamot kan burak na atang sa mga gadan

Tulong tuktok sa pinto na pagbinuksan wara man, wara man.

Sa banging hararom minahaya an mga ayam pag siya napaparong.

Sa saiyang babawion kalibangbang na itom minatugdon.

Kaya kita sa pagkalingaw nagtitiripon ki kun ano-ano.

Nagdudurulak sa pirak, poder, kasangkapan.

Dai aram na dai man sana ini madadara sa pagabot kan aldaw kan siringilan.

Daing pintong kaya siyang sarahan.

Daing bitis na kaya siyang dulagan.

Daing armas na kaya siyang magadan.

An saiyang guguyudon daing sayumang maitataram.

Madiklom giraray an entablado. Tulong bilang, biglang madadangog an papakusog na neytib drum beat. Masampulong segundo man an tanog na ini na matapos sa sarong makusogon na lagapak kan drum beat buda may kasabay na pagsuriyaw-selebrar. Biglang mabukas an ilaw. An ilaw na ini dapat ipaluwas an masunod na eksena na parte kan nakaagi. Puedeng anyil o berde. Mahihiling an mga nakafreeze na artista. Gabos sinda nakaitom na bado. May mga naka t-shirt, naka pantalon, naka long-sleeves, naka short, iba-iba pero gabos plos na itom. An pandok ninda pinturado ki puti arog sa Noh o Kabuki Theatre. Sa eksenang ini ipapahiling an Legend kan Tabaco. Base sa saindang pagtaram buda paghiro maaaraman an saindang karakter. Nasa halangkaw na parte kan entablado an mga maharlika, sa puro sa tahaw nakatukaw si Datu Maisog, an hade kan daga sa pamitisan kan Mayon hampang sa Pasipiko. Sa tuo niya sa baba an saiyang aki na si Prinsesa Uragon. Sa saiyang wala, an pinsan sa

tuhod na si Makusog na ikakasal na ki Prinsesa Uragon. Nasa babang parte kan entablado an mga suruguon buda mga parabantay. An mga suruguon nasa freezing position sa pagpreparar kan susuluton ni Prinsesa Uragon. May nakatindog na bantay sa maginibong na kanto sa baba. Mabalik an neytib drum beat pero maluway lang ini.

Mataram si Datu Maisog, an mga suruguon madarangog mantang tigtatapos an bado ni Prinsesa. Mime man sana an saindang hiro.

DATU MAISOG : Mga namomotan kong kahimanwa digdi sa satuyang banwa. Banwa sa pamitisin kan sakuyang agom, an saindong ina, na si Mayon. Banwa hampang sa Pasipiko. Ngonian na aldaw, tatawan ko an sakuyang aki, an saindong Prinsesa, Prinsesa Uragon na kabuhian. Siring man tigtatawan kong pagtugot an sakuyang pinsan sa tuhod na si Makusog huli ta

napasaran niya an gabos na itinao saiya kan sakuyang aking si Uragon; ini an pagtugot kan saindang pagsaro sa hampangan kan saindong ina na si Mayon buda an satuyang ama na si Gugurang.

SURUGUAN 1 : Mabuhay si Prinsesa Uragon!

GABOS : Mabuhay!

SURUGUAN 2 : Mabuhay si Prinsipe Makusog!

GABOS : Mabuhay!

SURUGUON 3 : Mabuhay sa pagsaro ni Prinsesa Uragon buda Prinsipe Makusog!

GABOS : Mabuhay!

SURUGUON 1 : Mabuhay si Datu Maisog!

GABOS : Mabuhay!

SURUGUON 2 : Mabuhay kitang nasa pamitisan kan Mayon sa hampang kan Pasipiko!

GABOS : Mabuhay!

Sa tahaw kan kaogmahan na ini may madadangog sindang sirena hale sa baybayon. Aram nindang sinyas ini kun may papaabot na mga morong parahabon. Turutadtaod, malaog an nagdadalagan na parabantay.

PARABANTAY : Mahal na Datu Maisog. Kaipuhan ta magandam. Darakulang lunadan. Mga puti. May mga tabak na maniwang.

DATU MAISOG : Bako mga moro?I

PARABANTAY : Bako tabi, Mahal na Datu. Dakol sinda. Darakula.

PRINSESA URAGON : Sa sakuya pang kaaldawan…

MAKUSOG : Digdi ka na sana Mahal na Prinsesa. Kami na ni Mahal na Datu Maisog buda iba pang mga parabantay an mahampang sainda.

PRINSESA URAGON : Digdi ka na sana, Mahal na Datu, ama. Ako an saimong aki, sunod sa saimong trono, ako an dapat humampang.

MAKUSOG : Sa kagustuhan ni Mahal na Datu.

DATU MAISOG : Dawa kita lansang na matarom, may hamot satong mga bituon. Dai sana kita pagpadagiton. Gibuhon mo

an dapat mong gibuhon, Uragon. Pangatamanan an satong bituon.

MAKUSOG : Sa kagustuhan mo Mahal na Datu.

PRINSESA URAGON : ...Kita magarandam!

Sabay gadan kan ilaw. Makusog an neytib drum beat. Limang bilang, balik an ilaw. Nasa pakikiiwal na freezing position an mga artista, si Prinsesa Uragon buda si Makusog nasa tahaw.

May malaog na nakaplos na puting bado. Daing pintura an pandok. Malinig.

DAYO : … QUE LUGAR ESTE?

Tulos na ruminani si Prinsesa Uragon. Hiniling an dayo, taas baba. Dangan nagsuriyaw, naghagad.

PRINSESA URAGON : TABAK KO!

Tulos tinao kan sarong parabantay an tabak sabay man kan pagrani ni Maisog. Natakot an dayo. Tulos ruminuhab paluwas.

PARABANTAY 1 : Mabuhay si Prinsesa Uragon!

GABOS : Mabuhay!

Luway luway magadan an ilaw. Sabay malaog papakusog an neytib drum beat. Na matapos sa sarong makusogon na lagapak kan drum beat buda may kasabay na pagsuriyaw-selebrar. Makalihis an sampulong segundong warang ribok madadangog an paghanap ki malinaw na FM radio frequency. Nakakua. Madadangog an sarong radio announcer na nagbabatikos manungod sa bagong saodan kan Tabaco na dai pa nauusar.

RADIO ANNOUNCER : Sisay palan? Sisay daw? Sisay talaga an may sala? Nata sa pirang milyong nagastos sa bagong saodan kan Tabaco, nata hanggang ngonian, uminagi, niraot na lamang ni Reming, dai pa nauusar kan mga

paratienda. An mga paratienda kun bako nasa sirong kan bagong saodan nasa gilid kaini. Tama daw na

nasulo o sinulo an dating saodan kan Tabaco nganing matukalan na bago dangan dai magiriwal an opisyales kan lokal na gobyerno sa pagusar kaini. Sala daa kan oposisyon ta dai man nagtutugot na tawan ki purong poder an ina kan ciudad. An oposiyon, nagsisiguro man sana. Maray na an pasiguro, kaysa desidido. Ngonian, sisay palan? Ata, ngani, sisay daw? Aber sana ta mahanap buhay ngona kita.

Luway luway mawawara an tanog. Limang bilang mabukas an ilaw. An ilaw pang presenteng panahon. Mahihiling an sarong sadit na turutindahan sa tahaw kan entablado. Gibo ini sa mga palapa kan niyog.

Maiilawan an sarong lalaki medyo may edad na.

LALAKI : Get ready. Preparation. 1, 2, 3. (Sabay pakpak sa kamot. Bibilangan an mga artista sa pagluwas pasiring sa turutindahan.) 5, 4, 3, 2, 1. (Nasa freezing position, nakaitom man giraray sinda pero dai ng

pintura an pandok.) 1, 2, 3. (Mahiriro. Si Tiya Sario bantay sa tindahan. An iba tambay.)

TAMBAY 1 : Grabe palan an saodan ta, ano?

TAMBAY 2 : Anong grabe para saro.

TAMBAY 1 : Dai na lugod magtararam. Suruplahan na sana.

LALAKI : (Marani. May kaibahan.) Tama na an suruplahan.

TIYA SARIO : Tama an, Kap. Huni baga sige sanang tarambay, tsirismisan, suruplahan, dai nag babarakal.

TAMBAY 3 : Maogma man baga pirme, Tya Sario digdi sa little LCC mo.

Maurolok an gabos.

LALAKI : Maray an nagorogmahan kaysa nagiiriwal pero dai daw malugi kaan an tindahan ni Tya Sario.

TIYA SARIO : Tama ka nanaman, Kap. Pero, gare ko naman sana pamilya ining mga hamag na ini.

Urugmahon an gabos.

LALAKI : Pamilya, tama. Igwa palan kitang dayo. Ipahiling ta daw an pamilya, urugmahan buda ginikanan kan satong lugar.

TAMBAY 2 : Babayi, Kap?

TAMBAY 3 : Malisyahon ka naman, Padi.

TAMBAY 2 : Para naghahapot. Bawal na palan an maghapot.

LALAKI : Tama na an.

Maluwas si Kap. Pagbalik sa entablado kasabay na su dayo. Puedeng babayi, puedeng lalaki. Puting puti.

TAMBAY 2 : Tukaw na tabi, digdi.

TAMBAY 1 : Gentleman!

Mabuhat si Cindy saro sa tambay. Naglakaw lakaw. May tigrumdom. Mamundong maogma.

TIYA SARIO : Cendy, na ano ka dian?!

CINDY : May tigrumdom lamang.

GABOS : Uuuuuy!

CINDY : Tamong.

Sa kwarto mo, bulod an tamong
kan kinumo-kumo na tabay,
sandoy, tela buda hinangos.

Sa irarom kaini, kita
na mga lawas kan nagkakalakagang gapo.

Naghahangos an tamong
naghuhukol an bulod
sa paghukol kan lawas
sa paghangos kan gapo.

Sa luwas kan tamong
na isinuklob ta satuya
an Enero, na taga dara
kan imbong, kan lipot.

VICENTE : Madramahon man an buhay mo?

CINDY : Dai ka sanang namotan!

VICENTE : Iyan an aram mo. Maray pa magtirigsikan na sana kita.

GABOS : Maray pa.

VICENTE : Tinigsik ko ini si padaba
magayon ta mataba-taba
ulunan kun siya sakong isipon
dampog na masiram pagkuguson.

GABOS : Mataba-taba!

JULIETA : Ako naman!

VICENTE : Payta.

JULIETA : Tinigsik ko ining gapo

an haraphap kong puso

kaito pighagad mo sako

kan pinalumoy ko

dai mo na tig-ako.

GABOS : Oooooouch!!!

JESUSA : (Tulos ma laog. Pa sexy an lakaw luway luway.)

Tinigsik ko ining pili

hararom na babayi

mangnoha sana an unit na itom

ta dai ka nanggad makakatana

kan natok sa irarom.

GABOS : Natok palaaaan?!

MARIA : Tinigsik ko si Krishna
ngaran kan Diyos Ama
an magsirbe Saiya
kaya nagin tawo ka.

TAMBAY 1 : Amen!

TAMBAY 2 : Yes, sister.

Malakaw si Lola.

TAMBAY 3 : Alalayi daw nindo si La, ta mapika pa an.

May nagalalay kay lola. Sa pagtaram ni lola, nagburubayli biyo.

LOLA : Tinigsik ko ining uran
tursidong rehas sa Kadlan
an minasayaw daa diyan
daog pa an pig-uulian.

TAMBAY 1 : Yan si Lola. May alsom paaa.

TIYA SARIO : Muya nindong alsom? Dangoga ini.

Tinigsik ko ining iba

gibo kan dai nananara

aram nang an alsum

lampas pa sa ngana

dawa ngororis na

dawa nagroroluha

dai mapundo sagkod dai

napupunggol an dila.

GABOS : Maalsumooon!

SOLEDAD : Midbid palan nindo si Prinsesa Uragon?

LOLA : Bakong su sa istorya an kan lugar ta?

SOLEDAD : Suanoy talaga si Lola. Uragon talaga.

Tinigsik ko ining Pagkamoot
ngaran kan banwa ta kan enot
bago nagasod ni Nayokang Tabak ko
sa kastilang “que lugar este?” an hapot.

Paralakpakan an gabos. Biglang may mahapot.

RICARDO : Sisay palan.

GABOS : Sisay palan?

RICARDO : Sisay ngani.

GABOS : Sisay ngani?

RICARDO : Sisay daw?

TAMBAY 1 : Diputa, sisay ngani?!

RICARDO : Sisay daw magana
sa eleksiyon ta?

TAMBAY 2 : Aw, pirmi nang magana
su may kwarta.

RICARDO : Pano man kun su magana
bako man dapat?

TAMBAY 3 : Aw, di magpasan na naman
sana kita kaini ki magabat.

RICARDO : Ano daw kun ako na sana
an kumandidato?

TAMBAY 1 : Hare na noy ta baka hunaon pa
na raot an payo mo.

RICARDO : Pano man kun ako na ngani
itong pighalat nindo?

GABOS : Kaya mong lumadop sa dugi,
pagbutwa sabihon na dai kang ati?

RICARDO : Dai! … Makataram lamang.

TIYA SARIO : Pabayai na sana ngani an kay Kap.

LOLA : Maray pa.

MARIA : At least, proven na.

LALAKI : Salamat sa tiwala.

May marani kay Kap, si Inay Gloria, seryoso, kutkot an abo. Tinapi si Kap sa abaga.

INAY GLORIA : Ginhawa.

Pasensiya na sana nono, nene
pagsakit mahahali na sana
buhay ta maginhawa
pagkita gadan na.

Pag ako puminiyong
ako ito na
kairiba ni Papay
mong nainot na.

Sa ginhawa tulong beses kitang makakan
pamahaw, pangudto sagkod pamanggihan.
Duman may sadiring tibi
dai na kamo makikihiling.
Malumoy an higdaan,
dakol na gubing.

Nene, dai ka na mapauripon
sa darakulang harong
o maghalayhay
kan bako mo man bado.
No, dai mo na kaipuhan maghagbok
ki maso. An masunod na palasyong
ititindog mo, iyo na
su saimo.

Kaya pag ako nagadan dai maghibi
ako sa pasakit kan kinaban mahali
mahirilingan pa kita dai maghadit
tibaad maginhawa na kita
pag-abot sa langit.

LALAKI : Nay, bae sana… bae sana… May eleksyon baga.

GABOS : Ano, Kap?!

LALAKI : Dai man. Pataramon ta naman an satuyang dayo.

Biglang palsok kan ilaw. Luway luway madadangog an neytib drum beat. Limang bilang, iilawan si Datu Maisog, arog kan mga naenot na eksena.

DATU MAISOG : Dawa kita lansang na matarom

may hamot na bituon

dai sana pagpadagiton.

Padagos an drum beat. Palsok an ilaw ki Datu Maisog. Iilawan si Makusog.

MAKUSOG : Sa kagustuhan mo Mahal na Datu

an sakong kusog iaandam sa pagsunod,

pagpreserbar kan satong hamot.

Padagos an drum beat. Palsok an ilaw ki Makusog. Papakusog an drum beat. Biglang iilawan si Prinsesa Uragon.

PRINSESA URAGON : (Sa tindog niyang gayon an kalayo kan saiyang mga mata.)… TABAK KO!

Luway luway mapapalsok an ilaw sabay kan pagkawara kan drum beat.

Warang ilaw. Limang bilang, madadangog an higanteng hukol sa baybayon. Turutadtaod, an sarong makusog na tanog sirena siring sa puon na eksena an madadangog. Dangan grupo ki mga Tabaqueño an masuriyaw.

TABAQUEÑO : (Boses lang.) KE LUGAR ISTE!!!

Luway luway iilawan pabalik an tindahan/tambayan ni Tiya Sario.

Naka freeze an gabos. Nakapintura an pandok gare payaso. Makahibi an pandok. Nakahiling sa Dayo na nakatindog sa enotan. An Dayo ngonian nakaitom naman, plos na itom.

DAYO : Sa minundagan sana.

Banwang turuwang,

sa kusog buda hinang,

sa paghaman kan lansang

na pagtubod, dinangdang.

Sa pagkamuot tinais

an lukas kan paglaom;

sa herak kan Dios,

sa sadiring higos

dinaog an pagtios.

O, ginikanan kong ranga,

orog hamis magpadaba.

Kan matadong buda mahingowa,

ronang maginhawa.

Ina kan sakong kalag,

kuna kan sakong rarom.

Tingog kan taramon

na pirmi kong aram sawudon.

An gabos mong dalan

daing dagkang lalakawan.

Supay an kaogmahan pag namaanan

an tarom kan saimong gayon,

sa mga rebultong walat kan panahon

sa higos kan saimong pagrambong.

Buhi an daghan na dumalagan

saimong daga kan mag-agahon.

Totoong, dai nang iba,

sa minundagan sana

an hingalo kan ulian makukua.

Pagkatapos nanggad kan hudyan na linya kan Dayo, saro saro mabagsak gare pinutol na kahoy an kagabsan. Mawawalat an Dayo nakatindog. Tulong bilang masuriyaw sa luwas kan entablado si Prinsesa Uragon.

PRINSENA URAGON : Tabak ko!

Luway luway maluyos an Dayo. Bagsak sa daga. Palsok kan ilaw.

Tulong bilang mabukas giraray an video projector. Sa tanog lang kan chorus kan Kagadanan ipapahiling an piling mga cultural and natural assets kan Tabaco sa arog kaining pasunod-sunod: 2,500 padyak, City Port, City Hall, Dakulang Simbahan buda Lumang Sementeryo/Simborio.

Kagadanan

Chorus:

Daing pintong kaya siyang sarahan.

Daing bitis na kaya siyang dulagan.

Daing armas na kaya siyang magadan.

An saiyang guguyudon daing sayumang maitataram.

Madiklom an entablado. Tulong bilang malaog an neytib drum beat. Papakusog. Na matapos sa sarong makusogon na lagapak kan drum beat buda may kasabay na pagsuriyaw-selebrar.

KATAPUSAN.